Mevcut yönetime üçüncü müdahale olarak sayılan 12 Eylül Darbesi, Türkiye’de olağan hayat akışına adeta durdurmuştu.

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren başkanlığında gerçekleştirdiği 12 Eylül darbesi ile Türkiye Cumhuriyeti, 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü müdahalesini yaşadı.

12 Eylül Darbesi sonrasında Kenan Evren ve kuvvet komutanlarından oluşan Milli Güvenlik Konseyi 1983 genel seçimlerine kadar Türkiye’ye ilişkin tüm kritik kararları aldı.

1980 ihtilali ile Süleyman Demirel’in Başbakan olduğu hükümet görevden alındı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi.

Anayasa uygulamadan kaldırıldı. Siyasi partiler kapatıldı, parti liderleri gözetim altında tutuldu, yargılandı.

Türk siyasetinin yeniden tasarlandığı ve yaklaşık dokuz yıl süren askeri düzende, 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.

Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 517 kişiye idam cezası verildi.

171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi.

937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.

Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.

30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı.

12 Eylül 1980 sabahı sokağa çıkma yasağı ilan edildi. (Arşiv)

Yönetime el koyan cuntacı askerler, acısı yıllarca sürecek idamların kararını da verdi.

Darbeden sonra ilk idamlar, 9 Ekim 1980 tarihinde gerçekleşti. İlk olarak sol görüşlü Necdet Adalı, ardından ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi. Darbe öncesinde bir askeri inzibat erini öldürdüğü gerekçesiyle hüküm giyen 17 yaşındaki Erdal Eren (fotoğrafta), 19 Mart 1980'ta idama mahkum edildi. Darbeci Kenan Evren'in 17 yaşında astırdığı Erdal Eren için söylediği "Asmayalım da besleyelim mi?" sözü ise yıllarca unutulmadı.

Eren'in idam kararı, Yargıtay tarafından iki kere iptal edilmesine rağmen, Milli Güvenlik Konseyi tarafından onaylanan kararla ve yaşı büyütülerek 13 Aralık 1980'de Ankara Merkez Ulucanlar Cezaevi'nde infaz edildi.

Yüksek Askeri Şura (YAŞ), Devlet Başkanı, MGK Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (solda) başkanlığında toplandı. MGK üyeleri Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (sağda) Deviz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer (sağ 2), Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya (sol 2) , Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sol 3) Milli Savunma Bakanı Ümit Haluk Bayülken

Temel ihtiyaçlarını karşılamak isteyen vatandaşlar fırınların önünde uzun kuyruklar oluşturdu.

MGK Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (sağda) basına ilk açıklamasın yaptı. TBMM'deki açıklamaya MGK'nın diğer üyeleri Kara kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (sağ 2) ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sağ 3) de katıldı.

TBMM'deki açıklamada (sağdan sola) Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer, Hava kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun da hazır bulundu.

MGK üyeleri (soldan sağa) Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun

TBMM'deki açıklamada Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya (sağda) Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (sağ 3) ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sağ 4) da hazır bulundu.

Yüksek Askeri Şura (YAŞ) üyeleri Devlet Başkanı, MGK Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (sağda önde) başkanlığında Anıtkabir'i ziyaret etti. MGK üyeleri Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (solda), Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya (sol 2), Deviz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer (sol 3) ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sol 4)

Yüksek Askeri Şura (YAŞ) üyeleri Devlet Başkanı, MGK Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (sağda önde) başkanlığında Anıtkabir'i ziyaret etti. MGK üyeleri Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (solda), Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya (sol 2), Deviz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer (sol 3) ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sol 4)

Yüksek Askeri Şura (YAŞ) üyeleri Anıtkabir'i ziyaret etti. (Soldan sağa) Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deviz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer, Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun, Başbakan Bülend Ulusu ve Milli Savunma Bakanı Ümit Haluk Bayülken